قلعه رستم ، امارتی افسانه ای در کویر سیستان - وبلاگ خرید اینترنتی

به گزارش وبلاگ خرید اینترنتی، در این مطلب از قلعه رستم، از جاذبه های گردشگری زابل و جاهای دیدنی زابل که کمتر شناخته شده و دیده شده هستند، برایتان می گوییم، از شگفتی های تاریخی سیستان و بلوچستان. قلعه رستم زابل، بزرگترین قلعه دوران صفوی و مربوط به خوانین سیستانی در زمان صفویان بوده است. این بنای باشکوه تاریخی از معدود آثار باقیمانده از دوره صفویان در استان سیستان و بلوچستان است. قلعه رستم زابل، در 70 کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل، بعداز شهر سوخته و خارج از جاده اصلی قرار گرفته است. محوطه ای که قلعه در آن واقع است معروف به محوطه حوضدار و کندرک می باشد. در این قلعه، بقایای یک شهر باستانی با آجرکاری و ساختمان های متعدد و سردر ورودی برج ، برج نگهباتی و 15 برج دفاعی وجود دارد. می توان گفت که تعدد برج های نگهبانی و دفاعی به این خاطر بوده است که نوع کاربری این بنا، دفاعی مسکونی می باشد.

قلعه رستم | امارت افسانه ای کویر سیستان

متاسفانه به دلیل دور بودن قلعه رستم که یکی از جاذبه های گردشگری زابل و جاهای دیدنی زابل ست از جاده اصلی، این بنای افسانه ای مورد توجه مسافران و گردشگران استان سیستان و بلوچستان قرار نمی گیرد. و البته نبودِ منابع انسانی و مالی و بعلاوه حفاری های غیر مجاز در قلعه رستم باعث سرعت بخشیدن تخریب این بنای بزرگ تاریخی شده است. علاوه بر عوامل مذکور، تغییر مسیر رودخانه هیرمند نیز در خرابی این بنا نقش داشته است. اوج دوران آبادانی قلعه رستم به زمان صفویه و حاکمیت ملوک کیانی سیستان برمی گردد. و عظمت قلعه رستم در منطقه سیستان و بلوچستان، به این منطقه که یکی از جاذبه های گردشگری زابل ست، جنبه ای افسانه ای تاریخی بخشیده و به همین دلیل نامِ بزرگترین و نام آور ترین شخصیت سیستان و بلوچستان یعنی رستم؛ بر این بنا گذاشته شده است. مجموعه ای حدود 15 تپه، مربوط به پیش از تاریخ نیز در این منطقه وجود دارد. باستان شناسان نیز تعدادی سکه نقره در این منطقه کشف نموده اند که مربوط به پوراندخت پادشاه ساسانی بوده است.

عناصر اصلی قلعه رستم

عناصر اصلی معماری قلعه رستم که یکی از کی از جاذبه های گردشگی زابل و جاهای دیدنی زابل هست، عبارت است از سر در ورودی که در جنوب شرقی آن قرار گرفته است، برج های نگهبانی و تدافعی متصل به حصار قلعه، خندق، یخدان و از همه مهم تر قسمت شاه نشین آن و سایر تاسیسات مسکونی داخل قلعه که تا حدود زیادی تخریب شده است. اولین چیزی که در قلعه رستم زابل نظرها را جلب می نماید، هیبت و صلابت دروازه های ورودی و 15 برج تدافعی اطراف آن است که با شکوه تمام همچنان استوارند.

عناصر ساختمان شاه نشین

مهم ترین عنصر این ساختمان، امارت حاکم نشین است که متصل به مجموعه ای از عناصر دیگر مانند حیاط مرکزی، ایوان های شمالی و جنوبی و تعدادی اطاق های مختلف که در اطراف حیاط مرکزی قرار گرفته اند، می باشد. بعلاوه ساختمان امنیتی که در سه طبقه ساخته شده نیز به امارت حاکم نشین متصل است. یکی دیگر از ویژگی های مجذوب نماینده این ساختمان ها، پنجره های زیبای مشبک مانندی است که در برخی از اتاق ها وجود دارد. و با کنار هم قرار گرفتن خشت ها ساخته شده است. با مطالعه و مشاهده شرایط فعلی قلعه زابل می توان متوجه شد که حصار یا باروی قلعه با استفاده از شرایط طبیعی آن از شرق به غرب با نقشه چندضلعی نامنظم ساخته شده است. و بعلاوه این بنا براساس طرح و نقشه ای از پیش مشخص شده احداث شده. ضلع شمالی قلعه زابل به نحوی معماری و ساخته شده که بادشکن بسیار مناسبی در مقابل بادهای 120 روزه سیستان باشد. تمامی این ویژگی ها، قلعه رستم را به یکی از کی از جاذبه های گردشگی زابل و جاهای دیدنی زابل تبدیل نموده.

خندق: خندقی به عرض 7/5 متر دور تا دور قلعه را در بر گرفته که البته این عمق در برخی جاها متغیر است، اما به دلیل انباشته شدن خاک با گذشت زمان امروزه خندق عمق زیادی ندارد .

یخدان: یخدان در قسمت شرقی قلعه و روبروی بخش شاه نشین قرار گرفته است و شامل یک فضای مدور وسیع به ارتفاع 5 متر از سطح زمین می باشد.

اصطبل: فاصله اصطبل و ارگ شاه نشین کم است و در پشت اصطبل ساختمان طویلیقرار گرفته است که در بدنه اضلاع آن آخورهایی به ردیف دیده می گردد. در تصویر زیر نمایی از اصطبل را مشاهده می کنید.

مصالح ساختمانی: در ساخت این قلعه بیشتر از خشت خام استفاده شده ولی در برخی موارد آثار گچ نیز در برخی اطاق ها دیده می گردد. شرایط خاص و ناسب این منطقه معماران را بر آن داشته که دژی مستحکم به منظور بهره برداری های نظامی- مسکونی ایجاد نمایند.

شرایط فعلی قلعه رستم زابل

با مطالعه و توجه به آثار تاریخی و بعلاوه آثار به جای مانده از قلعه رستم و دقت در سفالینه های سطحی، احداث این قلعه را می توان به اواسط قرون اسلامی نسبت داد که تا دوره صفویه مورد استفاده قرار گرفته است. متاسفانه در اثر عوامل جویِ اجتناب ناپذیر، هم اکنون این امارت به ویرانه ای تبدیل شده است و تنها 4 برج و 12 ورودی آن قابل مشاهده است. البته اسکلت بندی بسیاری از بناهای آن از جمله اطاق ها و آب انبار پابرجاست و به نظر این بنا چهارصد یا پانصد سال میش متروک شده است. در این منطقه تا کنون کاوش های باستان شناسی و علمی صورت نپذیرفته اما تکه های سفال های لعابدار و بدون لعاب ریخته شده حکایت از تاریخ طولانی این امارت در سیستان دارد. امروزه نمای خشت و گلی این قلعه افسانه ای و عظمت آن در کویر سیستان چشم انداز بی نظیری به وجود آورده که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می نماید. بنابراین بازدید قلعه رستم که یکی از جاذبه های گردشگی زابل و جاهای دیدنی زابل ست را از دست ندهید.