دلیل افزایش پلاکت ها در خون و نحوه درمان آن
به گزارش وبلاگ خرید اینترنتی، بیماری ترومبوسیتوز یا پلاکت خون بالا می تواند باعث انعقاد و لخته شدن غیرطبیعی خون شود و با ایجاد اختلال در عملکرد قلب، کلیه، مغز و یا ریه ها برای بیمار مشکل ایجاد کند و حتی منجر به سکته و مرگ آنی شود. اما علت افزایش پلاکت در خون چیست؟ چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟ برای آشنایی بیشتر با این بیماری با ما همراه باشید.
تعریف پلاکت و نقش آن در بدن
پلاکت ها یکی از کوچکترین اجزای موجود در خون، عملکردی حیاتی در بدن پستانداران دارند. پلاکت ها در حالت غیبرطرفال خود دیسکی شکل بوده و هنگام آغاز به فعالیت، شاخک هایی روی سطح آن ها دیده می شود. این سلول های بی هسته مهم ترین نقش را در فرآیند لخته شدن خون ایفا می نمایند. پلاکت ها به عنوان عایقی برای عروق عمل نموده و خونریزی ناشی از بریدگی و یا آسیب را متوقف می نمایند. لخته خون زمانی تشکیل می شود که پلاکت ها و پروتئین های موجود در پلاسمای خون تجمع یافته و توده ای نیمه جامد ایجاد می نمایند. لخته خونی، توده ای خونی است که در پاسخ به جراحت یا بریدگی ایجاد شده و برای جلوگیری از ادامه خونریزی رگ مجروح را مسدود می نماید. در این صورت است که ایجاد لخته فرآیندی مفید به شمار می آید.اما ممکن است در مواقعی بدون بروز آسیبی تعیین، لخته در خون ایجاد شود. این نوع از لخته ها پس از تشکیل، می توانند با حرکت در جریان خون به قسمت های دیگر بدن حرکت نموده و باعث آسیب شوند. در صورتی که لخته خون در رگ ها جریان یابد، به طور طبیعی حل نشده و می تواند شرایط بحرانی برای فرد فرآهم آورد. به خصوص زمانی که این لخته به سمت پاها و یا دیگر ارگان های حساس مانند ریه ها و مغز حرکت نموده باشد.
علاوه بر نقش پلاکت ها در لخته شدن خون، این سلول های خونی در رشد، تکامل، ایجاد و یا از بین بردن سلول های سرطانی نیز مشارکت دارند. به دلیل اهمیت بالای این نوع سلول ها، تعداد پلاکت موجود در جریان خون نیز اهمیت بسیاری داشته و کم و یا زیاد بودن آن می تواند اثر مستقیم بر سلامت فرد داشته باشد.
دلیل های افزایش پلاکت در خون یا پلاکت خون بالابه طور میانه 150 تا 450 هزار عدد پلاکت در هر میکرولیتر از حجم خون یک فرد بالغ وجود دارد و در نوزادان این مقدار کمی بیشتر است.
پلاکت بالای 450 هزار عدد در هر میکرولیتر از خون را بیماری ترومبوسیتوز یا پلاکت خون بالا می نامند.
پلاکت زیر 150 هزار عدد در هر میکرولیتر از خون را بیماری ترومبوسیتوپنی یا پلاکت خون پایین می نامند.
در صورت ابتلا به بیماری ترومبوسیتوپنی، دست یا پای بیمار در اثر ضربه، کبود و بنفش رنگ می شود. بیماری ترومبوسیتوز (پلاکت خون بالا) به دو دسته اولیه (ذاتی) و ثانویه (واکنشی) تقسیم بندی می شود.
ترومبوسیتوز اولیه در اثر اختلال عملکرد مغز استخوان در فراوری پلاکت یا بیماری خونی ایجاد می شود. احتمال ابتلا به این نوع ترومبوسیتوز شیوع کمتری داشته و امکان ایجاد لخته های خون درآن بیشتر است. اگر فردی به ترومبوسیتوز اولیه دچار باشد، مغز استخوان وی به فراوری بیش از حد سلول های سازنده پلاکت پرداخته و در نتیجه منجر به ترشح مقدار زیادی پلاکت در خون می شود.
ترومبوسیتوز ثانویه بر اثر سایر عوامل ایجادنماینده این بیماری مثل عفونت، ایجاد می شود.
در اثر افزایش شمار پلاکت ها، احتمال انعقاد و لخته شدن غیرطبیعی خون (ترومبوز) وجود خواهد داشت. بسته به محل ایجاد لخته، عملکرد ارگان هایی همانند قلب، کلیه، مغز و یا ریه ها مختل و حتی می تواند منجر به سکته و مرگ آنی شود.
از جمله علل بالا رفتن تعداد پلاکت ها در جریان خون می توان به موارد زیر اشاره نمود:
* اختلال در عملکرد مغز استخوان که مسئول فراوری پلاکت می باشد.
* پاسخ بدن به عفونت و التهاب
* خونریزی بیش از حد
* کم خونی و فقر آهن
* نارسایی کلیه
* حمله قلبی
* عمل جراحی
* بعضی سرطان ها
* سوختگی
* ورزش
* برداشتن طحال
* کمبود ویتامین
* پانکراتیت
* مصرف بعضی از داروها مثل اپی نفرین، تری تینوئین، هپارین سدیم و وینکریستین سولفات
علائم و نشانه های پلاکت خون بالابه طور معمول بالا رفتن سطح پلاکت خون با علائم خاصی همراه نیست؛ اما ایجاد لخته در خون در اثر این بیماری، می تواند منجر به بروز علائم زیر شود:
* سردرد
* گیجی یا احساس سبک بودن سر
* درد در قفسه سینه
* ضعف
* بی حسی و گز گز کردن دست ها و پاها
سنجش مقدار پلاکت در خونبه منظور سنجش مقدار پلاکت موجود در خون، یک آزمایش خون ساده کافی است. برای انجام این آزمایش حدود 5 میلی لیتر خون وریدی (خونی که فاقد اکسیژن بوده و به سمت دهلیز راست قلب حرکت می نماید) مورد احتیاج است. این مقدار خون را معمولاً در یک لوله آزمایش که با ماده ضدانعقاد خون پوشانده شده است جمع آوری و برای بهتر ترکیب شدن آن ها، تا مدتی بعد از زمان خون گیری لوله را تکان می دهند. با فشار آوردن بر روی محل خون گیری، خونریزی زودتر بند می آید. حتی در موارد کم خونی شدید، خون گیری برای انجام این آزمایش بلامانع است.
برترین زمان برای انجام آزمایش خون صبح است. گفتنی است که شرایط غیرطبیعی مثل استرس و یا خون ریزی حاد می تواند نتایج آزمایش را تا حدی تغییر دهد.
از آنجایی که بروز علائم ترومبوسیتوز قطعی نیست، در صورت بالا بودن مقدار پلاکت در نتیجه آزمایش خون، مراجعه به پزشک ضروری خواهد بود. اما از آنجایی که شرایط و شرایط مختلف می تواند باعث بالا رفتن موقتی پلاکت در خون شود، احتمالاً پزشک آزمایش خون را تکرار خواهد نمود.
علاوه بر آزمایش روتین خون، اگر پزشک در طول معاینه بالینی متوجه تورم طحال شود یا اگر فرد علائم ابتلا به عفونت را بروزر دهد، با انجام آزمایش شمارش کامل خون (CBC) تعداد پلاکت فرد مقدار گیری می شود.
انواع درمان پلاکت خون بالا
1. درمان های داروییتصفیه خون و جدا سازی پلاکت از آن، به منظور کاهش سطح پلاکت، در درمان ترومبوسیتوز اولیه موثر خواهد بود. در حالی که بسته به دلیل بروز ترومبوسیتوز ثانویه، درمان آن متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، اگر ترومبوسیتوز در اثر یک عفونت ایجاد شده باشد، مصرف آنتی بیوتیک و درمان عفونت می تواند شمار پلاکت ها را به حالت عادی بازگرداند. اما در صورت ابتلای بیمار به سرطان، ممکن است تا بهبودی شرایط بیمار درمان طولانی مدت و یا مداوم ضروری باشد.
شایع ترین داروی ضد پلاکت خون آسپرین است. داروهای ضد پلاکت خون با کاهش توانایی لخته سازی پلاکت در خون مانع از تشکیل لخته خون شوند. در بیماران مستعد به حمله قلبی، آسپرین می تواند خطر ابتلا به اولین حمله قلبی را تا بیش از 20٪ کاهش داده و در پی آن آسپرین می تواند خطر ابتلا به حمله قلبی مجدد را تا 30٪ کاهش دهد.
به علاوه، یک داروی ضد پلاکت می تواند خطر حمله ایسکمی گذرا را کاهش دهد. بعلاوه در افرادی که در آن ها از استنت (فنر قلب) جهت برطرف گرفتگی عروق استفاده شده است، داروی ضد پلاکت مانع از انسداد یا گرفتگی عروقی می شود.
قرص تیکلوپیدین، کلوپیدوگرل و یا دی پیریدامول نیز نمونه هایی دیگر از داروهای خوراکی هستند.
از دیگر داروهای ضدپلاکت اما وریدی می توان به اپتیفیباتاید و آبسیکسیماب اشاره نمود. این داروها خطر تشکیل لخته در خون و بروز سکته را کاهش می دهند.
در صورت استفاده از داروهای ضد پلاکت، توجه به موارد زیر لازم است:
در صورت مصرف آسپرین، داروهای ضدانعقاد استفاده نکنید؛ مگر با تجویز پزشک.
از مصرف داروهای مسکن بدون نسخه به جز تیلنول جداً خودداری نمایید. استعمال این نوع داروهای مسکن می تواند باعث خونریزی معده شده و حتی عملکرد مفید آسپرین را در پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی مختل کند.
ذکر این نکته لازم است که داروهایی همانند قرص سرماخوردگی و بعضی از دیگر داروها ممکن است حاوی مقادیری از آسپرین و یا ایبوپروفن باشند.
پزشک و دندانپزشک خود را قبل از عمل جراحی یا دندانپزشکی، از مصرف داروی ضد پلاکت خون آگاه سازید.
2. درمان های طبیعی (طب سنتی و گیاهان دارویی)علاوه بر درمان های دارویی ذکر شده، درمان های مبتنی بر طب سنتی و داروهای گیاهی نیز برای درمان پلاکت خون بالا وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می شود. از جمله مواد غذایی مفید جهت کاهش مقدار پلاکت خون عبارتند از:
سرکه انگبین: یک سوم لیوان حاوی دو واحد عرق نعناء، دو واحد عسل و یک واحد سرکه انگور و دو سوم به جای مانده لیوان را آب پر می نماید (بعد از شام مصرف شود).
انار: پلی فنول موجود در میوه انار خاصیت ضد پلاکتی داشته و باعث کاهش تعداد پلاکت در جریان خون می شود.
سیر خام: سیر حاوی ماده ای به نام آلیسین بوده که می تواند مقدار پلاکت خون را کاهش دهد. مقدار آلیسین موجود در سیر در اثر پخت از بین می رود بنابراین بهتر است که از خواص سیر خام استفاده کنید.
دارچین: دارچین به کاهش تجمع پلاکت ها و کاهش احتمال تشکیل لخته یاری می نماید.
غذاهای دریایی: این مواد غذایی غنی از امگا سه بوده و مانع از فراوری پلاکت می شوند. اسیدهای چرب امگا3 با اثرگذاری بر روی فعالیت پلاکت ها، رقت خون را افزایش داده و مانع از تشکیل لخته خون می شوند. ماهی تن، ساردین و قزل آلا منابع غنی از امگا سه به حساب می آیند. مصرف کپسول های امگا3 نیز می تواند در درمان بیماری ترومبوسیتوز مؤثر باشد.
گیاه جینکو بیلوبا: این گیاه دارویی حاوی ماده ای به نام ترپنوئید بوده که رقت خون را بالا برده و احتمال لخته شدن آن را کاهش می دهد. از طرفی با افزایش فراوری وارفارین در بدن، به حل شدن لخته ها یاری می نماید. در صورت دسترسی به خود گیاه، برگ های آن را برای حدود پنج دقیقه دم نموده و میل نمایید. در غیر این صورت، قرص و مکمل های آن قابل خریداری است.
گیاه جینسینگ: وجود ماده ای به نام جینسنوسید در گیاه جینسینگ منجر به کاهش تجمع پلاکت ها در خون می شود. خود این گیاه و یا قرص های آن در بازار موجود است.
مواد حاوی سالیسالات: بعضی از میوه ها و سبزیجات مانند انواع توت، گیلاس، کشمش، خیار، پرتغال، کدو، یونجه و تربچه حاوی سالیسالات هستند که ماده ای رقیق نماینده خون و از بین برنده لخته خون است.
قهوه: اسید فنولیک موجود در قهوه، خاصیت ضدپلاکتی به آن می بخشد. نوشیدن قهوه باعث کاهش تعداد پلاکت ها در خون و در نتیجه کاهش احتمال تشکیل لخته در خون می شود.
* گیاه شاتره یا عرق گیاهی آن
* عناب
* زرشک کوهی
* کاسنی
* میوه گل نسترن
در کنار مواد غذایی ذکر شده با هدف کاهش تعداد پلاکت در خون، طب سنتی انجام حجامت را دو تا سه مرتبه با فاصله زمانی چهل روزه توصیه می نماید.
موارد منع مصرفغذاهای سودازا: مصرف غذاهای سودازا از جمله بادمجان، چای، گوشت گاو و گوساله، عدس و غذاهای فرآوری شده همانند سوسیس و کالباس و … در افرادی که پلاکت خون بالا دارند اصلاً توصیه نمی شوند.
سیگار: نیکوتین موجود در سیگار احتمال لخته شدن خون را افزایش می دهد.
سخن آخرباقی ماندن تعداد پلاکت ها در سطح نرمال، فاکتوری ضروری در حفظ سلامت بدن انسان است. اختلال در مقدار فراوری پلاکت به طور طبیعی و یا افزایش تعداد آن ها در اثر عوامل خارجی تهدیدات جدی از جمله تشکیل لخته در خون، حمله قلبی و یا مغزی را به همراه خواهد داشت. تشخیص به موقع پلاکت خون بالا با سنجش مقدار پلاکت در خون و اقدام در جهت برطرف آن امری لازم است.
استعمال داروهای ضدپلاکت، دنبال کردن رژیم های غذایی کاهنده مقدار پلاکت و رقیق نماینده خون، حجامت در فواصل زمانی منظم و بعلاوه ترک مصرف دخانیات می تواند تعداد پلاکت های موجود را در خون کنترل و مانع از لخته شدن خون در رگ ها شود.
منبع: سایت ستاره
منبع: راسخون